Το bullying ή αλλιώς εκφοβισμός βρίσκεται πάντα στην επικαιρότητα, με όποια μορφή και αν εμφανίζεται. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρία (APA), το bullying είναι ένα φαινόμενο που περιλαμβάνει ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων, οι οποίοι εμφανίζουν επιθετικές συμπεριφορές, έχοντας ως πρόθεση να βλάψουν ένα άτομο σωματικά ή ψυχολογικά ή να το φέρουν σε δύσκολη θέση. Συνήθως, τα άτομα που κάνουν bullying είναι επιθετικά, επικριτικά, πιεστικά, εκμεταλλεύονται προς όφελός τους την πλεονεκτική θέση που κατέχουν και επιθυμούν να κυριαρχούν, ώστε να έχουν τον πλήρη έλεγχο.
Τι είναι ο συγκαλυμμένος εκφοβισμός;
Το bullying έχει πολλές μορφές και δεν αφορά μόνο παιδιά, αλλά και ενήλικες. Μία από αυτές είναι ο συγκαλυμμένος εκφοβισμός (covert bullying). Μπορεί ως όρος να μην χρησιμοποιείται συχνά, αλλά είναι μία από τις πιο δύσκολες μορφές έμμεσου εκφοβισμού. Δεν ανιχνεύεται εύκολα, καθώς τέτοιου είδους εκφοβισμός παραμένει μυστικός και το θύμα δεν έχει συγκεκριμένες αποδείξεις.
Τα άτομα που χρησιμοποιούν τον συγκαλυμμένο εκφοβισμό κάνουν αισθητή την παρουσία τους με ένα ξαφνικό και επικριτικό βλέμμα, χωρίς ο άλλος να το περιμένει, και οι περιφρονητικοί μορφασμοί του προσώπου τους δείχνουν μια γενική απειλή, χωρίς να αφήνουν περιθώρια στο θύμα να προσδιορίσει τι ακριβώς συμβαίνει. Σύμφωνα με τους Gifford (2018), Patchin & Hinduja (2010) και Sinder & Borel (2004), τα άτομα αυτά συχνά λένε ψέματα, σχολιάζουν αρνητικά, ειρωνεύονται και διαδίδουν φήμες με σκοπό να βλάψουν την κοινωνική υπόληψη των ατόμων που εκφοβίζουν και να προκαλέσουν ταπείνωση.
Επιφανειακά, η εικόνα τους είναι διαφορετική. Δείχνουν ευγενικοί, ακόμα και απέναντι στο θύμα, όταν υπάρχουν άλλοι παρόντες, και δεν αφήνουν περιθώρια να φανεί οτιδήποτε ύποπτο, καθώς θέλουν να διατηρήσουν την εικόνα της αθωότητας.
Πού μπορεί να εμφανιστεί ο συγκαλυμμένος εκφοβισμός;
Ο συγκαλυμμένος εκφοβισμός μπορεί να συμβεί σε ποικίλα περιβάλλοντα, συχνά με τρόπο που καθιστά δύσκολη την ανίχνευσή του.
- Εργασιακοί χώροι: Συνάδελφοι ή προϊστάμενοι μπορεί να χρησιμοποιούν συγκαλυμμένες τακτικές, όπως η σκόπιμη αγνόηση, ο αποκλεισμός από επαγγελματικές δραστηριότητες, ή η υπονόμευση μέσω διάδοσης φημών και έμμεσης αποθάρρυνσης.
- Σχολικά περιβάλλοντα: Οι μαθητές συχνά αντιμετωπίζουν συγκαλυμμένο εκφοβισμό μέσω κοινωνικού αποκλεισμού, ειρωνικών σχολίων ή αρνητικών ψιθύρων πίσω από την πλάτη τους.
- Κοινωνικές παρέες: Μπορεί να εκδηλωθεί μέσω της σκόπιμης απομόνωσης, της ειρωνείας και των συγκαλυμμένων επιθέσεων στην προσωπικότητα ενός ατόμου.
- Διαδικτυακές κοινότητες (cyberbullying): Ο εκφοβισμός μπορεί να περιλαμβάνει υποτιμητικά σχόλια, διασπορά ψευδών ειδήσεων, ειρωνικές αναρτήσεις ή επιθετικά memes που δεν είναι άμεσα αναγνωρίσιμα ως εκφοβισμός.
- Οικογενειακό περιβάλλον: Μπορεί να εμφανιστεί μεταξύ αδελφών ή ακόμα και από γονείς προς παιδιά, με τη μορφή διαρκούς ειρωνείας, υποτίμησης ή επιλεκτικής αδιαφορίας.
Συνέπειες του συγκαλυμμένου εκφοβισμού
Ο συγκαλυμμένος εκφοβισμός μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική και συναισθηματική υγεία του θύματος, οι οποίες πολλές φορές δεν είναι άμεσα εμφανείς:
- Ψυχική πίεση και άγχος: Η συνεχής αμφιβολία για το αν όντως υφίσταται εκφοβισμός μπορεί να προκαλέσει έντονο άγχος και συναισθηματική εξουθένωση.
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση: Το θύμα μπορεί να αρχίσει να αμφισβητεί την αξία του, πιστεύοντας ότι είναι ανεπιθύμητο ή ανεπαρκές.
- Κατάθλιψη και κοινωνική απομόνωση: Η μακροχρόνια έκθεση στον συγκαλυμμένο εκφοβισμό μπορεί να οδηγήσει σε αισθήματα μοναξιάς και απόσυρσης από κοινωνικές δραστηριότητες.
- Μείωση αποδοτικότητας: Σε σχολικό ή επαγγελματικό περιβάλλον, η δυσκολία συγκέντρωσης και η ανασφάλεια μπορούν να οδηγήσουν σε χαμηλότερες επιδόσεις.
Τρόποι αντιμετώπισης
Η αντιμετώπιση του συγκαλυμμένου εκφοβισμού απαιτεί συνειδητή δράση και στρατηγικές που στοχεύουν στην προστασία και ενίσχυση του ατόμου που τον υφίσταται:
- Αναγνώριση του προβλήματος: Το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα είναι η κατανόηση ότι ο εκφοβισμός είναι πραγματικός και δεν είναι απλώς υπερβολική αντίδραση.
- Διατήρηση αποδείξεων: Όπου είναι δυνατόν, καλό είναι να καταγράφονται περιστατικά ή να συλλέγονται στοιχεία (π.χ. μηνύματα, e-mails, καταθέσεις μαρτύρων).
- Αναζήτηση υποστήριξης: Η συζήτηση με άτομα εμπιστοσύνης, φίλους, συναδέλφους ή ειδικούς ψυχικής υγείας μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της κατάστασης.
- Καθορισμός ορίων: Η σαφής τοποθέτηση ορίων απέναντι στον θύτη μπορεί να μειώσει την ένταση του εκφοβισμού και να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση του θύματος.
- Επίσημες αναφορές: Αν ο εκφοβισμός συμβαίνει σε χώρο εργασίας ή εκπαίδευσης, η ενημέρωση των αρμόδιων αρχών (HR, διεύθυνση σχολείου) μπορεί να συμβάλει στην επίλυση του προβλήματος.
Το bullying, σε όποια μορφή και αν εμφανίζεται, πρέπει να αντιμετωπίζεται άμεσα. Ο συγκαλυμμένος εκφοβισμός, αν και δυσδιάκριτος, μπορεί να αφήσει ανεξίτηλες πληγές στην ψυχολογία του ατόμου που εκφοβίζεται, γεγονός που καθιστά επιτακτική την ανάγκη για έγκαιρη αναγνώριση και διαχείριση του φαινομένου.
Βιβλιογραφία
1.Olweus, D. (1993). Bullying at school: What we know and what we can do. Wiley-Blackwell.
2.Smith, P. K., Pepler, D., & Rigby, K. (2004). Bullying in schools: How successful can interventions be? Cambridge University Press.
3.Sinder, M. and Borel, K. (2004). Stalked by a cyberbully. Maclean’s 117 (21/22), 76-77.
4.Patchin, J.W. & Hinduja, S. (2010). Traditional and Nontraditional Bullying Among Youth: A test of General Strain Theory. Sage Journal.
5.Gifford, B.E. (2018). Am I being bullied? 3 types of bullying adults face. Counselling Directory.
6.Salerno, J. (2019). Bullying uncovered: Supporting Youth most at risk. Possibilities for Change.
Ιωάννα Δημητριάδου
Ψυχολόγος-Ειδική Παιδαγωγός
Εξειδίκευση στη Δυσλεξία, στη ΔΕΠ-Υ και στις Μαθησιακές Διαταραχές, PgD
Συμβουλευτική Υποστήριξη Γονέων
Συγγραφέας στο Upbility Publications
Μέλος στο British Psychological Society, GMBPsS, GBC