Η ΔΕΠ-Υ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας) αποτελεί μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που παραδοσιακά σχετίζεται με την παιδική ηλικία. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο πως επηρεάζει και την ενήλικη ζωή, συχνά παραμένοντας αδιάγνωστη για δεκαετίες (Asherson et al., 2016). Αυτή η αδιάγνωστη ΔΕΠ-Υ μπορεί να οδηγήσει σε αλυσιδωτές δυσκολίες σε προσωπικό, επαγγελματικό και κοινωνικό επίπεδο (Kooij et al., 2010).

Η ΔΕΠ-Υ ΣΤΟΝ ΕΝΗΛΙΚΑ: ΠΩΣ ΕΚΔΗΛΩΝΕΤΑΙ;

Στους ενήλικες, τα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ δεν είναι πάντα κραυγαλέα. Εμφανίζονται πιο “καμουφλαρισμένα” και συχνά παρερμηνεύονται ως στοιχεία του χαρακτήρα ή ως προσωπικές αδυναμίες (Barkley et al., 2008).

Συνήθη Συμπτώματα:

• Χαμηλή ανοχή στη ματαίωση, παρορμητικότητα, δυσκολία στη διαχείριση θυμού.
• Χρόνια αποδιοργάνωση, δυσκολία στο να τηρούνται προθεσμίες, αδυναμία οργάνωσης (Kooij et al., 2010).
• Συχνές διακυμάνσεις στη διάθεση και συναισθηματική αστάθεια (Wender et al., 2001).
• Δυσκολία στη συγκέντρωση, ιδιαίτερα σε καθήκοντα που απαιτούν συνεχή προσπάθεια ή είναι βαρετά.
• Υπερβολικός αφηρημένος ονειροπόλος τρόπος σκέψης (ιδιαίτερα στους αδιάγνωστους ενήλικες με ΔΕΠ-Υ χωρίς υπερκινητικότητα).

Συχνές Εσφαλμένες Ερμηνείες:

• “Είναι τεμπέλης/α.”
• “Είναι ανοργάνωτος/η από χαρακτήρα.”
• “Είναι υπερβολικά συναισθηματικός/ή.”
• “Δεν μπορεί να διαχειριστεί τη ζωή του/της σωστά.”

Οι ενήλικες με αδιάγνωστη ΔΕΠ-Υ συχνά χαρακτηρίζονται λανθασμένα ως άτομα αδιάφορα, ανεύθυνα ή με αδύναμη προσωπικότητα (Kooij et al., 2010).

ΤΑ ΣΥΝΗΘΗ ΣΗΜΑΔΙΑ ΣΕ ΑΔΙΑΓΝΩΣΤΟΥΣ ΕΝΗΛΙΚΕΣ

• Χρόνιο άγχος και καταθλιπτικά επεισόδια που υποτροπιάζουν (Michielsen et al., 2013).
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση που προκύπτει από χρόνια αποτυχίας και μη ικανοποίησης προσδοκιών.
• Υπερβολική προσπάθεια για οργάνωση με περιορισμένα αποτελέσματα.
• Εναλλαγές επαγγελμάτων, σπουδών ή σχέσεων.
• Αίσθηση ότι “κάτι δεν πάει καλά” αλλά αδυναμία εντοπισμού του προβλήματος.

ΓΙΑΤΙ ΠΟΛΛΟΙ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΝ ΑΔΙΑΓΝΩΣΤΟΙ;

• Η εστίαση της διάγνωσης στη σχολική ηλικία (Barkley et al., 2008).
• Έλλειψη ενημέρωσης του γενικού πληθυσμού και των επαγγελματιών υγείας.
• Πολιτισμικά στερεότυπα και προκαταλήψεις σχετικά με τη ΔΕΠ-Υ.
• Η ικανότητα πολλών ενηλίκων να αναπτύσσουν στρατηγικές αντιστάθμισης που “κρύβουν” τα συμπτώματα (Kooij et al., 2010).

ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ Η ΑΔΙΑΓΝΩΣΤΗ ΔΕΠ-Υ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ;

• Χαμηλή ποιότητα ζωής και διαταραγμένες διαπροσωπικές σχέσεις (Brod et al., 2012).
• Αυξημένος κίνδυνος για χρήση ουσιών και συμπεριφορές εξάρτησης.
• Επαγγελματικές αποτυχίες και συχνές αλλαγές εργασίας.
• Αίσθημα ματαίωσης, αναξιότητας και “χαμένης δυναμικής”.

ΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΤΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ

Η διάγνωση της ΔΕΠ-Υ στον ενήλικα απαιτεί λεπτομερή ψυχολογική αξιολόγηση από ειδικούς. Συχνά περιλαμβάνει:

• Λήψη αναλυτικού ιστορικού.
• Χρήση εξειδικευμένων ερωτηματολογίων και εργαλείων αξιολόγησης (Barkley et al., 2008).
• Διάκριση από άλλες διαταραχές με παρόμοια συμπτώματα (π.χ. άγχος, κατάθλιψη, διπολική διαταραχή).

Η ΖΩΗ ΜΕΤΑ ΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση φέρνει συχνά ανακούφιση (Young et al., 2008). Οι ενήλικες με ΔΕΠ-Υ μπορούν να μάθουν να διαχειρίζονται τα συμπτώματά τους μέσα από:

• Συμβουλευτική Υποστήριξη & Ψυχοεκπαίδευση
• Ατομική ή ομαδική ψυχοθεραπεία.
• Οργάνωση της καθημερινότητας με κατάλληλες τεχνικές.
• Ενδεχόμενη φαρμακευτική υποστήριξη (Faraone et al., 2015).

Το σημαντικότερο είναι πως οι ενήλικες αρχίζουν να επαναπροσδιορίζουν τη σχέση τους με τον εαυτό τους, να συγχωρούν τις δυσκολίες του παρελθόντος και να επενδύουν σε μια πιο λειτουργική καθημερινότητα.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η ΔΕΠ-Υ στον ενήλικα δεν είναι ούτε “μόδα” ούτε “δικαιολογία”. Είναι μια υπαρκτή, συχνά αθέατη διαταραχή που αξίζει αναγνώριση και υποστήριξη. Όσο περισσότερο ενημερωνόμαστε, τόσο περισσότερο δίνουμε χώρο στους ενήλικες με ΔΕΠ-Υ να ζήσουν μια ζωή με λιγότερη ενοχή και περισσότερη ποιότητα.

Μερικές φορές, η πιο λυτρωτική απάντηση στη φράση “Γιατί δεν μπορώ να βάλω τη ζωή μου σε τάξη;” είναι μια απλή, αλλά ουσιαστική διάγνωση.

 

BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Asherson, P., et al. (2016). Adult attention-deficit hyperactivity disorder: Recognition and treatment in general adult psychiatry. The British Journal of Psychiatry, 208(6), 499-503.
• Barkley, R. A., Murphy, K. R., & Fischer, M. (2008). ADHD in Adults: What the Science Says. Guilford Press.
• Brod, M., Pohlman, B., Lasser, R., & Hodgkins, P. (2012). Comparison of the burden of illness for adults with ADHD across seven countries: A qualitative study. Health and Quality of Life Outcomes, 10(47).
• Faraone, S. V., Biederman, J., Spencer, T. J., & Mick, E. (2015). Efficacy of pharmacotherapy for attention-deficit hyperactivity disorder in adults: A meta-analysis. Journal of Clinical Psychiatry, 66(7), 977-989.
• Kooij, J. J. S., et al. (2010). European consensus statement on diagnosis and treatment of adult ADHD: The European Network Adult ADHD. BMC Psychiatry, 10(67).
• Michielsen, M., et al. (2013). The relationship between adult ADHD and quality of life: A systematic review. European Psychiatry, 28(6), 293-297.
• Wender, P. H., et al. (2001). Attention-deficit hyperactivity disorder in adults. American Journal of Psychiatry, 158(3), 483-489.
• Young, S., et al. (2008). A meta-analysis of the prevalence of attention deficit hyperactivity disorder in incarcerated populations. Psychological Medicine, 39(1), 67-76.

Ιωάννα Δημητριάδου Ψυχολόγος -Ειδική Παιδαγωγός, PgD

ΔΕΠ-Υ/ Δυσλεξία/ Μαθησιακές Διαταραχές

Orton -Gillingham Practitioner/ Executive Functioning Coach (Dr.Erica Warren)

CBT Συμβουλευτική (Beck Institute)

Συγγραφέας στην Upbility Publications

Μέλος BPS (GMBPsS, GBC #507984)