Η Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής με ή χωρίς Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ) και η Δυσλεξία αποτελούν δύο από τις πιο συχνές νευροαναπτυξιακές διαταραχές, με σημαντική συννοσηρότητα. Η βιβλιογραφία καταδεικνύει ότι η αποτελεσματική αντιμετώπιση δεν περιορίζεται σε μία μεμονωμένη παρέμβαση, αλλά απαιτεί συνδυαστική, πολυπαραγοντική προσέγγιση.

 

Ψυχοεκπαίδευση και Συμβουλευτική

Η ψυχοεκπαίδευση αποτελεί το θεμέλιο κάθε παρέμβασης. Μέσω αυτής, το παιδί, ο έφηβος ή ο ενήλικας και η οικογένειά του αποκτούν κατανόηση της διαταραχής, των συμπτωμάτων και των πιθανών επιπτώσεων στην καθημερινότητα. Η σωστή πληροφόρηση μειώνει το αίσθημα ενοχής, ενισχύει την αυτοεκτίμηση και καλλιεργεί ρεαλιστικές προσδοκίες (Barkley, 2015). Στην πράξη, η ψυχοεκπαίδευση μπορεί να περιλαμβάνει ενημερωτικά σεμινάρια, ατομικές συνεδρίες, καθώς και έντυπο ή ψηφιακό υλικό.

Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (ΓΣΘ) αποτελεί έναν από τους πλέον αποτελεσματικούς τρόπους συμβουλευτικής για τη ΔΕΠ-Υ και τη Δυσλεξία. Μέσα από στοχευμένες τεχνικές, τα άτομα μαθαίνουν να οργανώνουν τις καθημερινές τους δραστηριότητες, να χρησιμοποιούν εργαλεία για τη διαχείριση του χρόνου και να ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους (Knouse, Mitchell, & Brown, 2020). Επιπλέον, η συμβουλευτική γονέων διαδραματίζει καίριο ρόλο: οι γονείς εκπαιδεύονται ώστε να εφαρμόζουν θετική ενίσχυση, να δομούν ξεκάθαρους κανόνες και να υποστηρίζουν το παιδί με πρακτικούς τρόπους.

 

Τεκμηριωμένα Παρεμβατικά Προγράμματα

Η διεθνής και ελληνική βιβλιογραφία επιβεβαιώνει ότι οι συστηματικές και δομημένες παρεμβάσεις αποτελούν τη βάση της θεραπευτικής προσέγγισης. Στη Δυσλεξία, τα πολυαισθητηριακά προγράμματα, όπως η Orton-Gillingham, αναγνωρίζονται για την αποτελεσματικότητά τους. Αυτές οι μέθοδοι εστιάζουν στη διδασκαλία μέσω πολλών αισθήσεων ταυτόχρονα: οπτικής, ακουστικής και κιναισθητικής. Έτσι, ενισχύεται η φωνολογική επίγνωση, η αποκωδικοποίηση, η ανάγνωση με ευχέρεια και η κατανόηση κειμένου (Shaywitz & Shaywitz, 2020).

Για τη ΔΕΠ-Υ, τα παρεμβατικά προγράμματα περιλαμβάνουν στρατηγικές συμπεριφορικής τροποποίησης, όπως συστήματα επιβράβευσης, σαφείς ρουτίνες και χρήση οπτικών υπενθυμίσεων. Σε σχολικό πλαίσιο, εφαρμόζονται προσαρμογές διδασκαλίας, διαφοροποιημένη αξιολόγηση και συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς. Η έρευνα δείχνει ότι όταν συνδυάζονται φαρμακευτική αγωγή και ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις, τα ακαδημαϊκά αποτελέσματα είναι σημαντικά βελτιωμένα (Powers et al., 2008).

Στη συννοσηρότητα ΔΕΠ-Υ και Δυσλεξίας, η παρέμβαση πρέπει να είναι ολοκληρωμένη και αλληλοσυμπληρούμενη. Για παράδειγμα, οι τεχνικές συγκέντρωσης που χρησιμοποιούνται για τη ΔΕΠ-Υ μπορούν να εφαρμοστούν κατά τη διάρκεια ασκήσεων ανάγνωσης, μειώνοντας το άγχος και ενισχύοντας την αποδοτικότητα της παρέμβασης.

 

Ενίσχυση Εκτελεστικών Λειτουργιών

Οι εκτελεστικές λειτουργίες αποτελούν σύνολο γνωστικών δεξιοτήτων που επιτρέπουν τον σχεδιασμό, τον έλεγχο και την προσαρμογή της συμπεριφοράς. Στη ΔΕΠ-Υ παρατηρούνται ελλείμματα σε δεξιότητες όπως η εργαζόμενη μνήμη, ο ανασταλτικός έλεγχος, η γνωστική ευελιξία και η ικανότητα προγραμματισμού (Denckla, 2006). Αυτές οι δυσκολίες επηρεάζουν τόσο την ακαδημαϊκή επίδοση όσο και την κοινωνική λειτουργικότητα.

Η ενίσχυση των εκτελεστικών λειτουργιών περιλαμβάνει στοχευμένες ασκήσεις και πρακτικές. Τα παιχνίδια μνήμης και οι δραστηριότητες που απαιτούν συγκράτηση και επεξεργασία πληροφοριών βελτιώνουν την εργαζόμενη μνήμη. Τεχνικές αυτοελέγχου, όπως η χρήση εσωτερικού διαλόγου ή η εφαρμογή μικρών παύσεων πριν από την αντίδραση, συμβάλλουν στον περιορισμό της παρορμητικότητας. Η εκπαίδευση σε οργανωτικές δεξιότητες, μέσω εργαλείων όπως χρονοδιαγράμματα, λίστες και εφαρμογές ψηφιακής οργάνωσης, βοηθά στην καλύτερη διαχείριση του χρόνου και των καθημερινών απαιτήσεων (Rapport et al., 2013).

Επιπλέον, ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι η ενίσχυση των εκτελεστικών λειτουργιών έχει θετική επίδραση όχι μόνο στα συμπτώματα της ΔΕΠΥ, αλλά και στις μαθησιακές επιδόσεις ατόμων με Δυσλεξία, καθιστώντας την παρέμβαση πιο ολοκληρωμένη και αποτελεσματική.

 

Συμπεράσματα

Η επιστημονική τεκμηρίωση είναι σαφής: η αποτελεσματική αντιμετώπιση της ΔΕΠ-Υ και της Δυσλεξίας απαιτεί συνδυαστική και εξατομικευμένη παρέμβαση. Η ψυχοεκπαίδευση, η συμβουλευτική, τα δομημένα προγράμματα και η ενίσχυση των εκτελεστικών λειτουργιών αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία αυτής της πολυπαραγοντικής στρατηγικής. Η εφαρμογή τέτοιων προσεγγίσεων προάγει όχι μόνο την ακαδημαϊκή επίδοση αλλά και την ψυχοκοινωνική προσαρμογή των ατόμων.

 

 

Βιβλιογραφία

• Barkley, R. A. (2015). Attention-Deficit Hyperactivity Disorder: A Handbook for Diagnosis and Treatment. Guilford Press.
• Denckla, M. B. (2006). Executive function: a core concept for understanding developmental disorders. Developmental Neuropsychology, 29(1), 1-14.
• Knouse, L. E., Mitchell, S., & Brown, S. W. (2020). Cognitive-Behavioral Therapy for Adult ADHD: An Integrative Approach. Routledge.
• Powers, R. L., Marks, D. J., Miller, C. J., Newcorn, J. H., & Halperin, J. M. (2008). Stimulant treatment in children with attention-deficit/hyperactivity disorder moderates adolescent academic outcome. Journal of Child and Adolescent Psychopharmacology, 18(5), 449-459.
• Rapport, M. D., Orban, S. A., Kinne, T. A., & Friedman, L. M. (2013). Executive function and ADHD: the search for a unifying theoretical model. Current Psychiatry Reports, 15(9), 1-8.
• Shaywitz, S. E., & Shaywitz, B. A. (2020). Overcoming Dyslexia. Vintage.

 

Ιωάννα Δημητριάδου

Ψυχολόγος-Ειδική Παιδαγωγός

Εξειδίκευση στη Δυσλεξία, στη ΔΕΠ-Υ και στις Μαθησιακές Διαταραχές, PgD

Orton-Gillingham Practitioner / Executive Functioning Coach (Dr. Erica Warren)

CBT-informed Συμβουλευτική Υποστήριξη και Ψυχοεκπαίδευση Γονέων (Beck Institute)

Συγγραφέας στην Upbility

Μέλος της British Psychological Society, GMBPsS, GBC