Η ενίσχυση του προμετωπιαίου φλοιού του εγκεφάλου θεωρείται κρίσιμη για την ανάπτυξη και βελτίωση πολλών γνωστικών, συναισθηματικών και συμπεριφορικών λειτουργιών στους μαθητές, ιδιαίτερα στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού. Ο προμετωπιαίος φλοιός (PFC) είναι υπεύθυνος για τις εκτελεστικές λειτουργίες, οι οποίες περιλαμβάνουν τη συγκέντρωση, τον έλεγχο της συμπεριφοράς, τη λήψη αποφάσεων, την αναγνώριση μοτίβων και τη διαχείριση συναισθημάτων (Diamond, 2013). Αυτές οι λειτουργίες είναι θεμελιώδεις για την επιτυχή μάθηση, την κοινωνικοποίηση και την προσαρμογή του παιδιού στο σχολικό περιβάλλον (Zelazo & Carlson, 2012).
Βάσει της βιβλιογραφίας, η ενίσχυση του προμετωπιαίου φλοιού στους μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης μπορεί να βοηθήσει με διάφορους τρόπους:
- Βελτίωση της Προσοχής και Συγκέντρωσης
Ο προμετωπιαίος φλοιός είναι καθοριστικός για την ικανότητα συγκέντρωσης και προσοχής σε πληροφορίες. Μαθητές στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού έχουν ανάγκη από τη δυνατότητα να εστιάζουν για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, προκειμένου να αφομοιώσουν τις γνώσεις που τους παρέχονται. Η ενίσχυση αυτών των περιοχών του εγκεφάλου μπορεί να βελτιώσει την ικανότητα εστίασης και να μειώσει την προσοχή στις εξωτερικές περισπασμούς (Posner & Rothbart, 2007).
- Ανάπτυξη Εκτελεστικών Λειτουργιών
Οι εκτελεστικές λειτουργίες (όπως ο προγραμματισμός, η αναστολή της παρόρμησης και η διαχείριση του χρόνου) ενισχύονται μέσω της δραστηριότητας του προμετωπιαίου φλοιού. Στα παιδιά της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, αυτές οι λειτουργίες είναι σε αναπτυξιακή διαδικασία και βελτιώνονται με τη συνεχιζόμενη εκπαιδευτική διαδικασία. Ένα ισχυρότερο προμετωπιαίο φλοιό επιτρέπει στα παιδιά να οργανώνουν καλύτερα τις δραστηριότητές τους και να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στις απαιτήσεις του σχολείου (Miller & Cohen, 2001).
- Αναγνώριση και Διαχείριση Συναισθημάτων
Η συναισθηματική νοημοσύνη, που περιλαμβάνει την αναγνώριση και ρύθμιση των συναισθημάτων, σχετίζεται στενά με την ενίσχυση του προμετωπιαίου φλοιού. Τα παιδιά που έχουν καλύτερη συναισθηματική ρύθμιση είναι πιο ικανά να χειρίζονται τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις με τους συμμαθητές τους, να αντιμετωπίζουν το άγχος και να διαχειρίζονται την απογοήτευση όταν δεν καταφέρνουν κάτι. Αυτές οι ικανότητες είναι κρίσιμες για την προσαρμογή στο σχολικό περιβάλλον και την ανάπτυξη της κοινωνικής αλληλεπίδρασης (Gross, 2002).
- Μάθηση και Λήψη Αποφάσεων
Η ενίσχυση του προμετωπιαίου φλοιού μπορεί να επηρεάσει θετικά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων και την αναλυτική σκέψη. Στα παιδιά της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, η ικανότητα να σκέφτονται και να αξιολογούν τις συνέπειες των πράξεών τους επηρεάζει τη μαθησιακή τους πορεία και την ανάπτυξη στρατηγικών σκέψης (Casey et al., 2010).
- Ενίσχυση της Αυτοεκτίμησης και Αυτορρύθμισης
Η ανάπτυξη του προμετωπιαίου φλοιού συνδέεται επίσης με την αυτορρύθμιση, που αφορά την ικανότητα των μαθητών να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους και να ακολουθούν κανόνες και διαδικασίες. Η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και της αυτορρύθμισης είναι σημαντική για τη σχολική προσαρμογή, τις σχέσεις με τους δασκάλους και τους συμμαθητές και τη διαχείριση του άγχους (Diamond, 2013).
- Βελτίωση της Μνήμης Εργασίας
Η μνήμη εργασίας (η ικανότητα να κρατάς και να χειρίζεσαι πληροφορίες για σύντομο χρονικό διάστημα) σχετίζεται με την ενίσχυση του προμετωπιαίου φλοιού. Η μνήμη εργασίας είναι κρίσιμη για την κατανόηση μαθηματικών εννοιών, την ανάγνωση και την απομνημόνευση σχολικών πληροφοριών (Alloway & Alloway, 2010).
Συμπεράσματα
Η έρευνα επισημαίνει ότι η ενίσχυση του προμετωπιαίου φλοιού μέσω διαδραστικών μαθησιακών στρατηγικών, δραστηριοτήτων που προάγουν τη συνεργασία, και την υιοθέτηση της συναισθηματικής νοημοσύνης μπορεί να έχει θετική επίδραση στην ακαδημαϊκή επίδοση των μαθητών (Zelazo & Carlson, 2012). Διαρθρωτικά και λειτουργικά, ο προμετωπιαίος φλοιός συνεχίζει να αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια των παιδικών χρόνων και της πρώιμης εφηβείας, και είναι ένας τομέας που μπορεί να ενισχυθεί μέσω στόχων που προάγουν τη γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη.
Βιβλιογραφία:
- Alloway, T. P., & Alloway, R. G. (2010). Working memory and academic skills: A review of the literature. Child Development Perspectives, 4(1), 1-9.
- Casey, B. J., et al. (2010). Frontostriatal connectivity and its role in cognitive control. Developmental Science, 13(3), 574-580.
- Diamond, A. (2013). Executive functions. Annual Review of Psychology, 64, 135-168.
- Gross, J. J. (2002). Emotion regulation: Affective, cognitive, and social consequences. Psychophysiology, 39(3), 281-291.
- Miller, E. K., & Cohen, J. D. (2001). An integrative theory of prefrontal cortex function. Annual Review of Neuroscience, 24, 167-202.
- Posner, M. I., & Rothbart, M. K. (2007). Research on attention networks as a model for the integration of psychological science. Annual Review of Psychology, 58, 1-23.
- Zelazo, P. D., & Carlson, S. M. (2012). The development of executive function in early childhood. In R. M. Lerner & L. Steinberg (Eds.), Handbook of Adolescent Psychology (pp. 13-30). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
Ιωάννα Δημητριάδου
Ψυχολόγος-Ειδική Παιδαγωγός
Εξειδίκευση στη Δυσλεξία, στη ΔΕΠ-Υ και στις Μαθησιακές Διαταραχές, PgD
Συμβουλευτική Υποστήριξη Γονέων
Συγγραφέας στο Upbility Publications
Μέλος στο British Psychological Society, GMBPsS, GBC