Σε διεθνές επίπεδο, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση για μαθητές με δυσλεξία και μαθησιακές δυσκολίες έχει εξελιχθεί, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να παρακολουθούν μαθήματα ή προγράμματα παρέμβασης μέσα από δωρεάν πλατφόρμες (Skype, Zoom Software, Whizzimo, MyOwnConference, Microsoft Teams, Webex) και να έχουν εύκολη πρόσβαση σε αναγνωρισμένες παγκόσμιες καινοτόμες πρακτικές, που θα τους βοηθήσουν να διευρύνουν τις γνώσεις τους και να ενισχύσουν τις δεξιότητές τους. Μέσα από αυτές, η διαδικτυακή διδασκαλία μπορεί να αποδειχτεί ιδιαίτερα χρήσιμη, καθώς παρέχεται η δυνατότητα επεξεργασίας αρχείων και ο θεραπευτής μπορεί να προσαρμόσει το υλικό του με διαδραστικό τρόπο στις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών. Σύμφωνα με τους Leon & Diamond (1), όταν η εξ αποστάσεως μάθηση γίνεται μέσω στοχευμένων και αναγνωρισμένων προγραμμάτων παρέμβασης, οι μαθησιακοί στόχοι μπορούν να επιτευχθούν με τον πιο ουσιαστικό τρόπο. Ενδεικτικά, ορισμένα αναγνωρισμένα προγράμματα παρέμβασης τα οποία μπορούν να προσαρμοστούν στα ελληνικά δεδομένα, είναι των Orton-Gillingham (2), Nancy Bell (3) και Hochman & Wexler (4).
Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση σε μαθητές με δυσκολίες έχει αρκετά πλεονεκτήματα, τα πιο σημαντικά είναι: (1) Δίδεται στους μαθητές ελευθερία να ακολουθούν τον δικό τους ρυθμό, στο δικό τους σταθερό κα ασφαλές περιβάλλον, κάτι που το έχουν μεγάλη ανάγκη. Για πολλούς, το να δουλεύουν στο περιβάλλον του σπιτιού είναι λιγότερο αγχωτικό, με αποτέλεσμα να αποδίδουν περισσότερο. (2) Οι μαθητές εκπαιδεύονται στη σωστή διαχείριση του χρόνου καθώς χρειάζεται να βρίσκονται συγκεκριμένη ώρα παρόντες και να ολοκληρώνουν μια εργασία μέσα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο. (3) Η δομή του διαδικτυακού μαθήματος στηρίζεται σε πολυ-αισθητηριακά πρακτικά εργαλεία, όπου οι μαθητές χρησιμοποιούν όραση, ακοή, αφή και κίνηση. Ορισμένα από αυτά είναι: (α) Ο δίσκος ή το καπάκι ενός τάπερ, με άμμο, ρύζι ή φακή. Ο μαθητής γράφει με τον δείχτη του χεριού του, τα γράμματα, τις λέξεις και μικρές προτάσεις. (β) Ένας πίνακας με λεία επιφάνεια, όπου ο μαθητής γράφει με ευκολία χωρίς να χρειάζεται να καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια, καθώς ο μαρκαδόρος γλιστράει εύκολα και έτσι, δεν ασκεί μεγάλη πίεση στη διάρκεια της γραφής. Καθώς δεν υπάρχουν γραμμές για να τον περιορίζουν, κάνει μεγαλύτερα γράμματα, αφήνει κενά μεταξύ των λέξεων ή των προτάσεων και αναγνωρίζει πιο εύκολα τα λάθη του. Έπειτα, υπάρχει αρκετό κενό ώστε πάνω από το σημείο της λέξης που έχει γραφτεί με λάθος τρόπο, υπάρχει περιθώριο είτε να γραφτεί ο γραμματικός κανόνας είτε οι λέξεις της ίδιας οικογένειας αν είναι λάθος το θέμα της λέξης. (γ) Ο δείκτης χεριού, ο οποίος φτιάχνεται από ένα ξυλάκι παγωτού και ένα χάρτινο δάχτυλο χεριού. Τα γράμματα, τις λέξεις ή τις προτάσεις, τα γράφει στον αέρα προφέροντας τους ήχους και έπειτα τα ονόματα των γραμμάτων ή ολόκληρες τις λέξεις. Την ώρα που το κάνει, ο μαθητής βάζει λίγη δύναμη, ώστε να αισθάνεται όλη τη διαδικασία. (δ) Ένα ομοίωμα πληκτρολογίου, όπου ο μαθητής το εκτυπώνει από το διαδίκτυο, κατόπιν, ακούει τη λέξη που έχει για ορθογραφία, βρίσκει τα γράμματα στο πληκτρολόγιο, τα πατάει με τον δείχτη του χεριού του ή τα ζωγραφίζει και μετά γράφει τη λέξη. Αυτό το εργαλείο χρησιμοποιείται στην ακουστικο-κιναισθητική προσέγγιση της ορθογραφίας. (ε) Οι σελίδες γραφής, με γραμμές που μεταξύ τους υπάρχει απόσταση 3 και 5 εκατοστών, σε κίτρινο ή πράσινο φόντο. Αυτά είναι συνηθισμένα χρώματα του περιβάλλοντος και βοηθούν σε θέματα προσοχής και επεξεργασίας μέσω της οπτικής οδού. (ζ) Οι γραφικοί οργανωτές (υπάρχει τεράστια ποικιλία στο διαδίκτυο), που τους χρησιμοποιεί ο μαθητής για να οργανώνει τις πληροφορίες, τις ιδέες του για μια έκθεση, τις σκέψεις του και τα βήματα για τη λύση προβλημάτων. (η) Ένα λεξικό, που το χρησιμοποιεί για τη σημασία των άγνωστων λέξεων, αλλά και για την εύρεση λέξεων συνώνυμων, αντίθετων, ή της ίδιας οικογένειας. (θ) Οι έτοιμες κάρτες αυτο-διόρθωσης και σημείων στίξης, όπου ο μαθητής εκπαιδεύεται να διορθώνει ο ίδιος τα λάθη του και να χρησιμοποιεί σωστά τα σημεία στίξης. Για παράδειγμα, όταν ο μαθητής ολοκληρώνει μια έκθεση, παίρνει τις κάρτες και βλέπει, για παράδειγμα, αν ξεκίνησε με κεφαλαίο, αν έβαλε τα σωστά σημεία στίξης, και αν οργάνωσε σωστά το γραπτό και διόρθωσε τα λάθη του. (ι) Ράβδοι και κύβοι, για το μάθημα των μαθηματικών, που αφορούν τη λογική σειρά των αριθμών, για το μέτρημα και την αναγνώριση τους. Επίσης, τα φύλλα γραφής με τετράγωνα, τα οποία χρησιμοποιούνται για τις κάθετες πράξεις στα μαθηματικά, ώστε να μπαίνουν οι αριθμοί στη σωστή θέση και ο ένας κάτω από τον άλλον. (κ) Τέλος, οι μαθητές με δυσλεξία έχουν τη δυνατότητα μέσω διαδικτυακών εκπαιδευτικών παιχνιδιών, να βελτιστοποιήσουν τις εργασίες τους, να διαχειρίζονται καλύτερα τον χρόνο τους, να είναι πιο συγκεντρωμένοι και να αναζητούν, εφόσον το χρειάζονται, τη βοήθεια του γονιού ο οποίος με τη σειρά του, συμμετέχει στην εκπαίδευση τους, παρακολουθώντας τον τρόπο με τον οποίο δουλεύει ο ειδικός (5,6).
Υπάρχουν, όμως, και μειονεκτήματα της εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης όπως: (α) η μη τήρηση προθεσμιών εργασιών από τους μαθητές. Καθώς δεν υπάρχει προσωπική αλληλεπίδραση μαθητή και ειδικού, οι προθεσμίες είναι εύκολο να χαθούν. Χρειάζεται επομένως να γίνονται διαρκείς υπενθυμίσεις, ώστε να μην υπάρχουν εκκρεμότητες. Ένας τρόπος είναι η χρήση posts, όπου οι μαθητές σημειώνουν τις υποχρεώσεις τους και τα πετούν όταν τις έχουν ολοκληρώσει ή ένα ημερολόγιο με αυτά που χρειάζεται να κάνουν. (β) Η υπερβολική εξάρτηση από την τεχνολογία, όπως για παράδειγμα την ώρα του διαδικτυακού μαθήματος κάποιος μαθητής να παιχνίδια στον υπολογιστή. Είναι σημαντικό ο ειδικός να υπενθυμίζει στους μαθητές ποια εργαλεία είναι για τη μάθηση και ποια για παιχνίδι που είναι για το τέλος του μαθήματος. (γ) Ορισμένοι μαθητές δε έχουν τις κατάλληλες γνώσεις για τη χρήση υπολογιστή, μπερδεύονται στο πληκτρολόγιο και αργούν να γράψουν ή να διορθώσουν τα λάθη τους. Ένα από τα διεθνώς αναγνωρισμένα πολυαισθητηριακά προγράμματα υπολογιστών είναι το TTRS (Touch-Typing, Reading and Spelling). Μέσα από μια ολιστική προσέγγιση και βασισμένο στο υλικό του Alpha-to-Omega και στη φιλοσοφία του Orton-Gillingham (ένα από τα πλέον αναγνωρισμένα διεθνή προγράμματα παρέμβασης σε μαθητές με δυσλεξία/μαθησιακές δυσκολίες) (7,8), οι μαθητές ακούν τις λέξεις με τη χρήση ακουστικών (ακοή), βλέπουν τις λέξεις στην οθόνη, τα χρώματα, τη γραμματοσειρά που επιλέγουν και το ειδικό πληκτρολόγιο που εμφανίζεται στην οθόνη (όραση) και μαθαίνουν πιέζοντας τα πλήκτρα με τα δάχτυλα (κίνηση) τον τρόπο που ακούγονται και γράφονται τα γράμματα της αλφαβήτου, οι λέξεις και οι προτάσεις. Τα αποτελέσματα ερευνών έδειξαν πως το συγκεκριμένο πρόγραμμα πληκτρολόγησης αφής βοήθησε αποτελεσματικά τους μαθητές με δυσλεξία στην οικοδόμηση των δεξιοτήτων ανάγνωσης, γραφής και ορθογραφίας, ενδυνάμωσε τη μνήμη τους και ενίσχυσε την αυτοπεποίθησή τους. Αν και το συγκεκριμένο πρόγραμμα δεν έχει προσαρμοστεί στα ελληνικά δεδομένα, ο μαθητής, με την καθοδήγηση του γονιού και του ειδικού μπορεί να παρακολουθήσει ένα μέρος του δωρεάν για έναν μήνα, ώστε να εκπαιδευτεί στον τρόπο που μπορεί να διαχειριστεί ένα πληκτρολόγιο αλλά και πώς γίνεται ένα μάθημα εξ αποστάσεως.(δ) Η έλλειψη συγκέντρωσης ή ενδιαφέροντος στη διάρκεια του διαδικτυακού μαθήματος είναι βασικό μειονέκτημα. Για αυτόν τον λόγο είναι σημαντικό το μάθημα να είναι διαμορφωμένο με τέτοιον τρόπο, ώστε να ελκύει τους μαθητές για να συμμετέχουν ενεργά. Για παράδειγμα, να γίνονται μικρά διαλείμματα συνοδευόμενα με ασκήσεις κίνησης ή διάφορα παιχνίδια στον υπολογιστή (λαβύρινθοι, αγώνας δρόμου με σημείο εκκίνησης και σημείο τέρματος, ζωγραφική, κολλάζ με εικόνες), ώστε να φτιάχνουν ιστορίες (9,10).
Συμπερασματικά, ο εκπαιδευμένος Ειδικός Παιδαγωγός στον συγκεκριμένο τρόπο εκπαίδευσης, πρέπει να καθοδηγεί με σύστημα τους μαθητές με δυσλεξία/μαθησιακές δυσκολίες να χτίζουν σταδιακά την αυτοπεποίθησή τους και να νιώθουν ασφαλείς με αυτόν τον τρόπο εκπαίδευσης. Μέσα από ένα καλά σχεδιασμένο και αναγνωρισμένο πρόγραμμα προσαρμοσμένο στις μαθησιακές ανάγκες του κάθε μαθητή, οι μαθητές μπορούν να εκπαιδευτούν σε όλους τους γνωστικούς τομείς με επιτυχία.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1.Leon, An. & Diamond, L. (2020). Distance Learning for Students with Word-Reading Difficulty or Dyslexia. CORE: Consortium on Reaching Excellence in Education.
2.Bishop, H., Katz, D., McHugh and Turner, L. (2018). The Orton-Gillingham Educators’ Guide. Whizzimo, LLC
3.Bell, N. (2007). Visualizing and Verbalizing for Language Comprehension and Thinking. Second Edition. Gander Publishing
4.Hochman, J.C. & Wexler, N. (2017). The Writing Revolution: A guide to advancing thinking through writing in all subjects and grades. Jossey-Bass A Wiley Brand
5.The Dyslexia Resource: Training, Tutoring & Education (2020). How to Make Distance Learning Work for Teachers and Students. Distance Learning
6.Coy, K. & Hirschmann, R. (2014). Maximizing Student Success in Online Virtual Schools in Perspectives on Language and Literacy, Winter 2014.
- Hornsby, B. and Shear, F. (1993), “Alpha to Omega: the A-Z of Teaching reading, writing and spelling”, Fourth Edition. Heinemann Educational Publishers.
- Bishop, H., Katz, D., McHugh, N.J. & Turner, L. (2018), The Orton – Gillingham Educators’ Guide, First Edition, by Whizzimo, LLC
9.Fox, A. (2020). What are The Advantages and Disadvantages that Distance Education can offer you? ELEARNING TRENDS.
10.Οικονόμου, Β. (2020). Εξ αποστάσεως σύγχρονη και ασύγχρονη διδασκαλία. Διευρύνοντας ακόμη περισσότερο τον ορίζοντα της εκπαίδευσης. economu.wordpress.com.
Ιωάννα Δημητριάδου
Ψυχολόγος-Ειδική Παιδαγωγός
Εξειδίκευση στη Δυσλεξία και στις Μαθησιακές Δυσκολίες, PgD
Συμβουλευτική Υποστήριξη Γονέων, CBT
Μέλος στο British Psychological Society, GMBPsS, GBC