Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ) αποτελεί μία από τις πιο συχνές νευροαναπτυξιακές διαταραχές της παιδικής ηλικίας. Οι γονείς παιδιών με ΔΕΠ-Υ συχνά βιώνουν αυξημένο άγχος λόγω των προκλήσεων που προκύπτουν στην καθημερινότητά τους.
- Εισαγωγή
Η ΔΕΠ-Υ χαρακτηρίζεται από υπερκινητικότητα, παρορμητικότητα και ελλειμματική προσοχή (American Psychiatric Association, 2022). Οι γονείς αυτών των παιδιών αντιμετωπίζουν συχνά αυξημένο ψυχολογικό στρες, το οποίο επηρεάζει την ποιότητα ζωής τους (Theule et al., 2013).
- Αιτίες του Γονεϊκού Άγχους
2.1 Συμπεριφορικές Προκλήσεις
Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ εμφανίζουν δυσκολίες στη συγκέντρωση, στη ρύθμιση συναισθημάτων και στην κοινωνική αλληλεπίδραση, γεγονός που αυξάνει τη γονεϊκή ένταση (Johnston & Mash, 2001). Επιπλέον, οι συχνές κρίσεις θυμού, η μη συμμόρφωση σε κανόνες και η δυσκολία στη διαχείριση της απογοήτευσης μπορούν να δημιουργήσουν έντονες συγκρούσεις μέσα στην οικογένεια.
2.2 Κοινωνικές και Οικονομικές Επιπτώσεις
Οι γονείς συχνά αντιμετωπίζουν προκλήσεις στον εργασιακό χώρο λόγω της αυξημένης φροντίδας που απαιτείται, ενώ η θεραπεία και η εκπαιδευτική υποστήριξη μπορεί να επιβαρύνουν οικονομικά την οικογένεια (Barkley, 2015). Η κοινωνική απομόνωση είναι επίσης συχνή, καθώς οι γονείς μπορεί να αισθάνονται ότι δεν λαμβάνουν υποστήριξη ή κατανόηση από το ευρύτερο περιβάλλον.
2.3 Επιπτώσεις στην Οικογενειακή Δυναμική
Η συνεχής ενασχόληση με τις δυσκολίες του παιδιού μπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις μεταξύ των γονέων ή στη μείωση του διαθέσιμου χρόνου για τα αδέλφια, δημιουργώντας ανισορροπία στις οικογενειακές σχέσεις.
- Συνέπειες του Άγχους στους Γονείς
Το άγχος των γονέων μπορεί να οδηγήσει σε συναισθηματική εξουθένωση, κατάθλιψη και μείωση της αυτοπεποίθησής τους στον γονεϊκό τους ρόλο (Hayes et al., 2013). Επιπλέον, η αρνητική επίδραση στη σχέση γονέα-παιδιού μπορεί να εντείνει τις δυσκολίες του παιδιού (Chronis-Tuscano et al., 2008). Η υπερβολική αυστηρότητα ή, αντίθετα, η υπερπροστατευτικότητα μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπιθύμητες συμπεριφορές από το παιδί, ενισχύοντας έναν φαύλο κύκλο άγχους.
Επιπρόσθετα, οι γονείς συχνά αντιμετωπίζουν προβλήματα ύπνου, κόπωση και αυξημένο κίνδυνο σωματικών παθήσεων που σχετίζονται με το χρόνιο στρες, όπως υπέρταση και πεπτικές διαταραχές.
- Στρατηγικές Αντιμετώπισης
4.1 Ψυχοεκπαίδευση και Υποστήριξη
Οι γονείς μπορούν να ωφεληθούν από την εκπαίδευση σχετικά με τη ΔΕΠ-Υ, ώστε να κατανοήσουν καλύτερα τις ανάγκες του παιδιού τους και να εφαρμόσουν αποτελεσματικές στρατηγικές διαχείρισης (Cunningham & Boyle, 2002). Η ενημέρωση μέσω επιστημονικών πηγών και η συνεργασία με ειδικούς ψυχικής υγείας μπορούν να συμβάλουν στη μείωση του άγχους.
4.2 Συμμετοχή σε Ομάδες Υποστήριξης
Η αλληλεπίδραση με άλλους γονείς που βιώνουν παρόμοιες καταστάσεις μπορεί να προσφέρει συναισθηματική ανακούφιση και πρακτικές λύσεις (Singh et al., 2010). Η ανταλλαγή εμπειριών βοηθά στην αποφόρτιση και την εύρεση νέων τρόπων διαχείρισης των δυσκολιών.
4.3 Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT)
Η CBT έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη μείωση του άγχους των γονέων και στη βελτίωση της ψυχικής ανθεκτικότητάς τους (Van der Oord et al., 2012). Μέσω της CBT, οι γονείς μαθαίνουν να αναγνωρίζουν και να αλλάζουν αρνητικά μοτίβα σκέψης και συμπεριφοράς που ενισχύουν το άγχος τους.
4.4 Τεχνικές Χαλάρωσης και Αυτοφροντίδας
Η εξάσκηση τεχνικών χαλάρωσης, όπως η βαθιά αναπνοή, η γιόγκα και ο διαλογισμός, μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση του στρες. Παράλληλα, η διατήρηση προσωπικών δραστηριοτήτων και ενδιαφερόντων συμβάλλει στη συναισθηματική ισορροπία των γονέων.
4.5 Οριοθέτηση και Αποτελεσματική Επικοινωνία
Η εκμάθηση τεχνικών θετικής διαχείρισης συμπεριφοράς, η σαφής επικοινωνία προσδοκιών και η καθιέρωση ρουτινών μπορούν να μειώσουν τις συγκρούσεις στην οικογένεια και να ενισχύσουν την αυτονομία του παιδιού.
- Συμπέρασμα
Το άγχος των γονέων παιδιών με ΔΕΠ-Υ είναι ένα σύνθετο φαινόμενο με σημαντικές επιπτώσεις στην οικογενειακή ζωή. Η εφαρμογή στρατηγικών αντιμετώπισης, όπως η ψυχοεκπαίδευση, η κοινωνική υποστήριξη, η θεραπεία και η αυτοφροντίδα, μπορεί να συμβάλει στη μείωση του στρες και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των γονέων και των παιδιών τους.
Βιβλιογραφία!
1.American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed., text rev.). Arlington, VA: American Psychiatric Association.
2.Theule, J., Wiener, J., Tannock, R., & Jenkins, J. M. (2013). Parenting stress in families of children with ADHD: A meta-analysis. Journal of Emotional and Behavioral Disorders, 21(1), 3-17.
3.Johnston, C., & Mash, E. J. (2001). Parenting in families of children with ADHD: An overview of research and theory. Clinical Child and Family Psychology Review, 4(3), 183-207.
4.Barkley, R. A. (2015). Attention-deficit hyperactivity disorder: A handbook for diagnosis and treatment (4th ed.). New York: The Guilford Press.
5.Hayes, S. C., Strosahl, K. D., & Wilson, K. G. (2013). Acceptance and commitment therapy: The process and practice of mindful change (2nd ed.). New York: The Guilford Press.
6.Chronis-Tuscano, A., et al. (2008). Parenting and ADHD: The role of parental emotional regulation in children’s treatment outcomes. Clinical Child and Family Psychology Review, 11(4), 267-282.
7.Cunningham, C. E., & Boyle, M. (2002). Parenting stress and the management of ADHD: Implications for treatment programs. Canadian Journal of Psychiatry, 47(2), 118-126.
8.Singh, N. N., et al. (2010). Supporting parents of children with ADHD: Insights from an international survey. International Journal of Disability, Development, and Education, 57(1), 29-46.
9.Van der Oord, S., et al. (2012). Cognitive behavioral therapy for parents of children with ADHD: A meta-analysis. Behavior Modification, 36(4), 466-497.
Ιωάννα Δημητριάδου
Ψυχολόγος-Ειδική Παιδαγωγός
Εξειδίκευση στη Δυσλεξία, στη ΔΕΠ-Υ και στις Μαθησιακές Διαταραχές, PgD
Συμβουλευτική Υποστήριξη Γονέων
Συγγραφέας στο Upbility Publications
Μέλος στο British Psychological Society, GMBPsS, GBC